Scenariusz zajęć z wykorzystaniem książek popularnonaukowych, przygotowany w ramach projektu „Para-buch! Książka w ruch!”.
Krótki opis zajęć:
Uczestniczące w zajęciach dzieci poznają różnego rodzaju mapy. Dzieci mają okazję stworzyć własną mapę biblioteki. Biorą udział w zabawie, która wymaga czytania mapy. Dzieci wymyślają pomysły na przestrzeń dla siebie w ich bibliotece i symbolicznie je zachowują w postaci rysunku.
Dziedzina: geografia
Autorka scenariusza: Barbara Röhrborn
Grupa wiekowa: 7 -10 lat
Czas trwania zajęć: 90 min z przerwami na odpoczynek
Słowa kluczowe: mapa, plan, miasto, kraj
Kluczowe pytania:
- Po co robi się mapy?
- Jakie informacje można znaleźć na mapie?
- Co trzeba wziąć pod uwagę, gdy robi się mapę?
Cele zajęć:
- uczestniczące dzieci poznają różnego rodzaju mapy i graficzne odwzorowanie przestrzeni,
- uczestniczące dzieci robią własną mapę biblioteki,
- dzieci ćwiczą umiejętność zaznaczania i odnajdywania na mapie punktów orientacyjnych.
Książki popularnonaukowe do wykorzystania (do wyboru):
Cześć, Ziemio! Anny Fiske
Mapy Aleksandry i Daniela Mizielińskich
Dokąd iść? Mapy mówią do nas Heekyoung Kim
Metody pracy: dyskusja, burza mózgów, gra terenowa, ćwiczenia praktyczne.
Co jest potrzebne do przeprowadzenia zajęć?
- atlas świata, różne mapy,
- duża mapa miasta, w którym znajduje się biblioteka,
- dwa schematyczne plany budynku biblioteki,
- naklejki lub niewielkie koła wycięte z samoprzylepnego papieru kolorowego do zaznaczania na mapie miasta,
- przestrzeń, w której dzieci mogą siedzieć w kręgu i swobodnie się poruszać,
- wygodne miejsce do siedzenia podczas czytania książki (poduszki, materace),
- kartki i kredki/flamastry – tyle, ile dzieci bierze udział w zajęciach,
- kartki w formacie A3 i flamastry – tyle sztuk ile 3-osobowych zespołów,
- duży karton lub karta z bloku flipchart i marker,
- drobne przedmioty do ukrycia jako niespodzianki skarby (małe pluszaki, kasztany, kolorowe kamyki itp.).
Przebieg zajęć:
1. Powitanie
Przywitanie w kręgu – wszyscy siedzą na podłodze. Osoba prowadząca przedstawia się, opowiada o tym, jak będą wyglądały zajęcia. Potem prosi, by każde dziecko powiedziało, jak ma na imię. Każde dziecko może opowiedzieć o jednym miejscu, do którego podróżowało.
2. Mapy – rozmowa w kręgu
Osoba prowadząca pyta uczestników zajęć, czy wiedzą, czym jest mapa i czy kiedyś sami lub z pomocą rodziców korzystali z mapy. Rozmowa z dziećmi o tym, jakie mapy znają (papierowe, online), jakie informacje można znaleźć na mapie, a jakich nie. W trakcie rozmowy osoba prowadząca pokazuje dzieciom, jak wygląda atlas świata z różnymi kontynentami i krajami. Dyskusja o tym, jak powstawały pierwsze mapy, kto je robił i po co były potrzebne.
3. Moje miasto ma swoją mapę
Osoba prowadząca rozkłada na podłodze lub wiesza na ścianie mapę miasta lub miejscowości, w którym mieszkają dzieci uczestniczące w zajęciach. Pyta, czy rozpoznają na mapie jakieś miejsca lub obiekty – być może dzieci zauważą rzekę, jezioro lub inne miejsca. Dzieci z pomocą osoby dorosłej oglądają mapę i sprawdzają, w jaki sposób są zaznaczone na niej najważniejsze elementy, jak wyglądają ulice, a jak rzeki, czy trakcje kolejowe.
Potem osoba prowadząca pokazuje, w którym miejscu na mapie znajduje się biblioteka, w której odbywają się zajęcia. Zaznacza to miejsce przyklejając naklejkę (np. kółko wycięte z kolorowego papieru samoprzylepnego). Każde dziecko dostaje jedną naklejkę i z pomocą osoby prowadzącej przykleja ją w miejscu, gdzie na mapie zaznaczona jest ulica, na której mieszka.
4. Co jeszcze może być na mapie?
Wspólne przeglądanie książki „Cześć, Ziemio!” z czytaniem wybranych tekstów. Osoba prowadząca lub umiejące czytać dzieci czytają głośno po kolei tekst: najpierw przedstawienie sześciu postaci na wewnętrznej stronie okładki. Potem na kolejnych stronach tekst w dolnym lewym rogu i pytania w dolnym prawym rogu – wspólne poszukiwanie odpowiedzi na ilustracji.
5. Mapa mojej biblioteki
Osoba prowadząca pokazuje dzieciom, że na kolejnych stronach Cześć, Ziemio! są zaznaczone różne miasta, ale na każdej znajduje się norweskie Stavanger. Mówi dzieciom, że autorka książki, Anna Fiske, mieszka w Norwegii i być może dlatego na każdej stronie swojej książki zaznaczyła to miasto, bo jest dla niej ważnym miejscem. Na mapie można zaznaczyć ważne dla siebie rzeczy, szczególnie jeśli robi się ją samemu! Dziś dzieci zrobią też swoje własne, specjalne mapy biblioteki. Będą one wyjątkowe, bo będą się opierały na tym, co dla dzieci jest ważne w bibliotece.
Osoba prowadząca dzieli dzieci na 3- osobowe zespoły. Jeśli to możliwe, każdemu zespołowi, towarzyszy osoba dorosła. Każdy zespół otrzymuje kartkę papieru w formacie A3 i zestaw flamastrów. Zadaniem dzieci jest odbycie spaceru po bibliotece, od przestrzeni przed wejściem, na zewnątrz, przez wszystkie pomieszczenia dostępne odwiedzającym. Jeśli przestrzeń biblioteki jest niewielka, można poszerzyć zakres mapy o dowolny obszar wokół budynku.
W trakcie spaceru dzieci rysują mapę biblioteki zaznaczając jak najbardziej szczegółowo wszystkie ważne według nich miejsca. Osoba prowadząca podkreśla, że istotne jest to, co dzieci lubią, co uważają za ważne. Mogą zaznaczyć półkę ze swoimi ulubionymi książkami, miejsce gdzie leży zabawka, którą lubią się bawić w kąciku dla dzieci, szafkę, gdzie trzeba zostawić buty itd.
Po odbyciu spaceru dzieci siadają na podłodze lub przy stolikach i zastanawiają się, czy chcą jeszcze coś dorysować na swoich mapach. Potem następuje prezentacja map – każdy zespół pokazuje swoją mapę i opowiada o tym, co narysował. Jeśli to możliwe, w prezentacji map mogą wziąć udział inni pracownicy biblioteki, żeby posłuchać, co jest ważne dla dzieci.
6. Ukryte skarby
Dzieci są podzielone na dwa zespoły. Pierwszy zespół otrzymuje schematyczny plan biblioteki. Zadaniem dzieci jest umieścić w kilku miejscach niespodzianki – pluszową zabawkę, kasztany, kolorowe kamyki itp. i zaznaczyć miejsca ich ukrycia na mapie. Drugi zespół otrzymuje mapę i ma za zadanie znaleźć wszystkie ukryte rzeczy. Potem następuje zamiana drużyn – dzieci, które szukały niespodzianek, chowają je i zaznaczają na planie dla pierwszej grupy.
7. Wymarzone miejsce dla dzieci w bibliotece
Burza mózgów – rozmowa z dziećmi o tym, jak chciałyby, żeby wyglądało miejsce dla dzieci w bibliotece. Jeśli istnieje, osoba prowadząca pyta, co w nim lubią, a co chciałyby, żeby było inaczej. Rozmowę z dziećmi zaczyna od pytania, jak chciałyby się czuć w tym miejscu i co chciałyby tam robić.
Dzieci mogą podawać wszystkie, nawet najbardziej zwariowane pomysły. Osoba prowadząca zapisuje je na dużym kartonie lub karcie z bloku do flipchartów.
8. Marzę…
Dzieci siadają przy stolikach lub na podłodze. Każde dziecko dostaje kartkę, kredki lub flamastry. Dzieci rysują swoje wymarzone miejsce w bibliotece. Dzieci, które umieją pisać, mogą napisać, co chciałyby, żeby się tam znajdowało.
Po ukończeniu prac osoba prowadząca zaprasza dzieci do tego, żeby usiadły w kręgu. Każde dziecko może pokazać swój rysunek i opowiedzieć o nim. Osoba prowadząca podsumowuje zajęcia, dziękuje dzieciom za udział.
Możliwe modyfikacje:
Oprócz prezentacji papierowych map i atlasów, można pokazać dzieciom na tablecie, jak działają Mapy Google (https://www.google.pl/maps), zmieniając widok przechodzenia od mapy do widoku trójwymiarowego.
Na zajęciach można również wykorzystać książkę Mapy Mizielińskich zamiast Cześć, Ziemio! modyfikując rozmowę z dziećmi.
Warto również skorzystać z Mapownika. Praktycznego przewodnika po mapach Mizielińskich. Można na przykład wykorzystać stronę “Przybywasz na tajemniczą wyspę. Narysuj jej mapę” – aby dzieci narysowały swoją wymyśloną wyspę.