Scenariusz zajęć z wykorzystaniem książek popularnonaukowych, przygotowany w ramach projektu „Para-buch! Książka w ruch!”.
Krótki opis zajęć:
Podczas zajęć dzieci zastanawiają się, czym jest energia, czy energia znika i jakim przemianom podlega. Dowiadują się, co to jest łańcuch przemiany energii. Przeprowadzają eksperyment, który pokazuje, jak promieniowanie słoneczne zostaje zamienione na ciepło. Biorą udział w zabawie ruchowej, w której doświadczają przekazywania energii. W zabawie stolikowej układają łańcuchy przemiany energii z obrazków.
Dziedzina: fizyka
Autorka scenariusza: Barbara Röhrborn
Grupa wiekowa: 7-10 lat
Czas trwania zajęć: 1,5 h
Słowa kluczowe: energia, łańcuch przemiany energii
Kluczowe pytania:
- Skąd bierze się energia na ziemi?
- Skąd bierze się energia w naszych domach?
- Do czego ludzie, zwierzęta, rośliny potrzebują energii?
- Czy energia znika?
Cele zajęć:
- rozwijanie umiejętności stawiania pytań przez dzieci,
- rozwijanie umiejętności zdobywania informacji,
- poznanie przez uczestników pojęcia energii i jej podstawowych właściwości,
- zrozumienie na czym polegają łańcuchy przemiany energii.
Książki popularnonaukowe do wykorzystania (do wyboru):
Wszystko jest ciekawe. Energia Marcina Maternickiego (lub inne poświęcone tematowi energii)
Metody pracy:
- mapa pojęciowa,
- dyskusja,
- eksperyment,
- zabawa ruchowa,
- zabawa stolikowa – rozsypanka obrazkowa,
- pokaz filmu,
- słuchanie czytanego tekstu
Co jest potrzebne do przeprowadzenia zajęć?
- przestrzeń, w której dzieci mogą siedzieć w kręgu i swobodnie się poruszać,
- wygodne miejsce do siedzenia podczas czytania książki (poduszki, materace),
- obrazki z podpisami w czterech kopertach (jedna dla każdej grupy), ilustracje można pobrać z Internetu w postaci grafiki wektorowej lub zdjęć:
zestaw 1: słońce, węgiel, elektrownia, lampa
zestaw 2: słońce, rośliny, ciało człowieka, rower
zestaw 3: słońce, drzewo, ognisko, człowiek
zestaw 4: wiatr, wiatrak (elektrownia wiatrowa), prąd, wiertarka - do eksperymentu: lód (lub śnieg), piasek, dwa talerze, promieniowanie słoneczne,
- komputer lub tablet z dostępem do Internetu do odtworzenia filmu edukacyjnego Być jak Ignacy. Energia
https://www.youtube.com/watch?v=uzZquS6–pI
Przebieg zajęć:
1. Przywitanie w kręgu
Dzieci i dorośli siedzą w kręgu. Osoba prowadząca przedstawia się, opowiada o tym, jak będą wyglądały zajęcia. Potem prosi, by każde dziecko powiedziało, jak ma na imię i czy ma dziś dużo, czy mało energii.
2. Stworzenie mapy pojęciowej Energia.
Dzieci siedzą w kręgu na podłodze. Osoba prowadząca pisze na dużej karcie papieru na środku słowo „energia”. Pyta dzieci, co wiedzą o energii i zapisuje wszystkie odpowiedzi w formie mapy pojęciowej. Pytania pomocnicze: Skąd się bierze energia? Do czego rośliny, zwierzęta, ludzie potrzebują energii? Skąd rośliny, zwierzęta, ludzie pobierają energię? Czy energia znika?
Gdy dzieci nie mają już więcej pomysłów, osoba prowadząca odczytuje wszystko, co zapisała. Pyta dzieci, czego jeszcze nie wiedzą i czego chciałyby się dowiedzieć.
3. Wspólne głośne czytanie i oglądanie rozdziałów „Bez energii nie ma życia” i „Energia ulega przemianom” (str. 2-5) z książki Wszystko jest ciekawe. Energia Marcina Maternickiego.
W trakcie i po następuje rozmowa z dziećmi o treści tekstu. Osoba prowadząca pyta dzieci, co było ciekawe, co zapamiętały z czytanych fragmentów.
4. Zabawa ruchowa „Przemiany energii – wiatr”.
Osoba prowadząca przydziela dzieci do dwóch grup.
Dzieci z grupy A są „Wiatrem”. Ich zadaniem jest poruszać się – chodzić lub biegać i delikatnie muskać dłońmi stojące dzieci z grupy B „Wiatraki”. Dzieci z grupy B „Wiatraki” stoją nieruchomo z rozłożonymi ramionami. Poruszają ramionami tylko wtedy, gdy poczują dotknięcie dziecka z grupy A. Po kilku minutach dzieci zamieniają się rolami.
5. Eksperyment „Ciepło promieni słonecznych”
Składniki: lód (lub śnieg), piasek, 2 talerze, promienie słońca
Osoba prowadząca pomaga dzieciom położyć na jednym talerzu piasek, a na drugim lód. Dzieci stawiają talerze na nasłonecznionym parapecie.
Rozmowa z dziećmi – osoba prowadząca pyta dzieci, co – ich zdaniem – stanie się z lodem i piaskiem. Wymienia wypowiedziane przez dzieci pomysły i zapowiada, że sprawdzą pod koniec zajęć, jakie są efekty eksperymentu.
6. Łańcuchy przemiany energii. Wspólne oglądanie filmu edukacyjnego Być jak Ignacy. Energia (6 minut)
Po obejrzeniu filmu, osoba prowadząca rozmawia z dziećmi o tym, czym są łańcuchy przemiany materii. Jakie przykłady przemian energii dzieci zapamiętały z filmu? Pokazując ilustracje z czytanej wcześniej książki omawia, jak wyglądają przykładowe łańcuchy. Pyta dzieci, jakie są ich elementy.
7. Zabawa stolikowa „Łańcuchy przemiany energii”
Osoba prowadząca dzieli dzieci na cztery grupy. Każda grupa dostaje do ułożenia jedną rozsypankę obrazkową. Zadaniem grupy jest ułożenie obrazków w takiej kolejności, aby stworzyły łańcuch przemiany energii:
grupa 1: słońce – węgiel – elektrownia – lampa
grupa 2: słońce – rośliny – ciało człowieka – rower
grupa 3: słońce – drzewo – ognisko – człowiek
grupa 4: wiatr – elektrownia wiatrowa (wiatrak) – prąd – wiertarka
Po ułożeniu elementów dzieci z każdej grupy opowiadają drogę, jaką przebywa energia w danym łańcuchu.
8. Eksperyment – wyniki
Pod koniec zajęć dzieci sprawdzają efekty eksperymentu. Lód się roztopi, a piasek będzie ciepły – każde dziecko może dotknąć roztopionego lodu i piasku. Osoba prowadząca pyta dzieci, jak myślą, dlaczego tak się stało. Energia w postaci promieniowania słonecznego dociera do Ziemi. Zostaje zamieniona w energię cieplną, która sprawia, że piasek zostaje ogrzany, a lód się topi.
6. Rozmowa w kręgu z dziećmi
Podsumowanie najważniejszych treści z zajęć. Osoba prowadząca pyta, czego dzieci się dowiedziały, co je zaskoczyło albo zaciekawiło. Pożegnanie.
Możliwe modyfikacje:
Zimą można promieniowanie słoneczne zamienić na ciepło grzejnika, np. postawić talerzyki na ciepłym kaloryferze.
Przydatne linki:
Opis eksperymentu w brytyjskiej szkole, gdzie wbudowano w podłogę specjalne panele, które generują energię elektryczną, gdy się po nich chodzi i biega: http://www.benchmark.pl/aktualnosci/eksperyment-generowanie-energia-elektryczna-bieganie-panele.html
Proste eksperymenty ze słońcem i światłem do przeprowadzenia z dziećmi: https://www.babyboom.pl/przedszkolak/zabawy/10-eksperymentow-ze-swiatlem-i-sloncem