Scenariusz zajęć z wykorzystaniem książek popularnonaukowych, przygotowany w ramach projektu „Para-buch! Książka w ruch!”.
Krótki opis zajęć:
Podczas zajęć dzieci rozmawiają o zmysłach i biorą udział w aktywnościach (eksperymentach, zabawie), w których używane są różne zmysły. W czasie zajęć odbywa się pokaz filmu Zmyślne zmysły i rozmowa o tym, kiedy bodźców zmysłowych jest zbyt wiele. Dzieci wybierają i malują swoje ulubione miejsce, gdzie czują się dobrze i ich zmysły są szczęśliwe.
Dziedzina: biologia, fizyka
Autorka scenariusza: Barbara Röhrborn
Grupa wiekowa: 4-5 lat
Czas trwania zajęć: 60 minut z przerwami na odpoczynek
Słowa kluczowe: zmysły, dotyk, kolory, dźwięki
Kluczowe pytania:
- Co to są zmysły?
- Jakie człowiek ma zmysły?
- Do czego potrzebne są zmysły?
Cele zajęć:
- uczestniczące w zajęciach dzieci znają pojęcie zmysłów,
- dzieci znają pięć zmysłów: wzrok, słuch, dotyk, węch, smak,
- dzieci rozpoznają, jakiego zmysłu wymaga dana czynność.
Książki popularnonaukowe do wykorzystania (do wyboru):
Obrazki dla maluchów. Ciało Emilie Beaumont
Odyseja po ludzkim ciele z profesorem Astrokotem Dominica Wallimana, Bena Newmana
Metody pracy: eksperyment, dyskusja, zabawa – lotto dotykowe, pokaz filmu, malowanie
Co jest potrzebne do przeprowadzenia zajęć?
- przestrzeń, w której dzieci mogą siedzieć w kręgu i swobodnie się poruszać,
- wygodne miejsce do siedzenia podczas czytania książki (poduszki, materace),
- tablet lub laptop z łączem do internetu do pokazu filmu Zmyślne zmysły: https://www.youtube.com/watch?v=mSU7LSxmBKY&t=32s
- kartki, farby, pędzle – dla każdego dziecka,
- do eksperymentu ze smakiem – dwa kubeczki, oznaczenia kolorów (np. samoprzylepną folią kolorową), karton, marker,
- do tęczowego eksperymentu – lusterko, miska, woda, latarka, kartka białego papieru,
- do wodnego eksperymentu – kilka takich samych szklanek, woda, pałeczka od instrumentów perkusyjnych lub ołówek lub gruby patyk,
- do lotta dotykowego – worek, mały pluszowy miś, drewniany samochodzik, piłka, figurka lub lalka, klocek, obrazki przedstawiające każdy z tych przedmiotów.
Przebieg zajęć:
1. Przywitanie w kręgu
Dzieci i ich opiekunowie siedzą na podłodze w kręgu. Osoba prowadząca przedstawia się, opowiada o tym, jak będą wyglądały zajęcia. Potem prosi, by każde dziecko powiedziało jak ma na imię.
2. Wprowadzenie do zajęć – rozmowa z dziećmi
Osoba prowadząca pyta dzieci, czy wiedzą, czym są zmysły, jakie znają zmysły i do czego są one nam potrzebne. Odpowiedzi dzieci zapisuje w postaci mapy myśli na dużym kartonie. Osoba prowadząca dba, aby w rozmowie pojawiły się pojęcia: dotyk, słuch, wzrok, węch, smak. Zmysły służą do odbierania informacji ze świata. Te informacje są przetwarzane przez układ nerwowy (mózg).
3. Wspólne oglądanie i czytanie książki Obrazki dla maluchów. Ciało, strony 5-16 (dotyczące wzroku, słuchu, smaku, zapachu i dotyku).
W trakcie czytania osoba prowadząca prosi dzieci, żeby dodawały swoje przykłady słodkich, słonych lub kwaśnych potraw (str.10), miłych i nieprzyjemnych zapachów (str.14), rzeczy, które są miękkie, zimne, gorące lub ostre (str. 16).
4. Eksperymenty “Zmysły”
Eksperyment ze smakiem
Każde dziecko dostaje w jednym kubeczku oznaczonym np. kolorem żółtym do spróbowania wodę z sokiem wyciśniętym z cytryny i w drugim kubeczku, oznaczonym np. kolorem czerwonym, wodę z sokiem jabłkowym.
Osoba prowadząca pyta, który płyn jest słodki, a który kwaśny. Na widocznej dla wszystkich planszy zapisuje w dwóch kolumnach odpowiedzi dzieci. Kolumny są oznaczone rysunkiem kubeczków w odpowiednich kolorach, a dwa smaki przedstawione w postaci symboli, np. buzia ze skrzywionymi ustami i buzia z uśmiechem – po to, aby dzieci mogły same odczytać wyniki eksperymentu. Gdy już wszyscy spróbują dwóch płynów i dadzą odpowiedź, dzieci z pomocą osoby dorosłej liczą, ile jakich odpowiedzi udzielono dla każdego kubeczka i porównują wyniki.
Tęczowy eksperyment ze wzrokiem
Dzieci wkładają lusterko do miski i opierają je ukośnie o krótszy brzeg. Każde dziecko może przez chwilę poświecić latarką w wodę, w stronę tej części lusterka, która jest pod wodą. Drugie dziecko przed lusterkiem trzyma kartkę białego papieru ułożoną w taki sposób, żeby złapać światło odbijające się od lusterka. Na papierze pojawi się tęcza.
Wodny eksperyment ze słuchem
Dzieci nalewają do kilku takich samych szklanek inną ilość wody. Szklanki z wodą stoją na stoliku, dzieci mogą pałeczką od bębenka, ołówkiem lub grubym patykiem uderzać po kolei w krawędź każdej szklanki. Każda szklanka wyda inny dźwięk – im mniej wody w szklance, tym szybciej wibruje i wydaje wyższy dźwięk.
5. Zabawa Lotto dotykowe
Osoba prowadząca pokazuje dzieciom przedmioty o różnych kształtach: mały pluszowy miś, drewniany samochodzik, piłka, figurka lub lalka, klocek. Na oczach dzieci wkłada je do worka. Każde dziecko losuje obrazek przedstawiający jeden z tych przedmiotów. Jego zadaniem jest nie zaglądając do worka, znaleźć w nim rączką przedmiot, który jest na obrazku.
6. Podsumowanie eksperymentów w kręgu
Osoba prowadząca przypomina wszystkie zabawy, w których uczestniczyły dzieci. Pyta, czy dzieci wiedzą, jakie zmysły były potrzebne, żeby wziąć w nich udział. Który zmysł został pominięty? Każde dziecko wymienia trzy rzeczy, których zapach lubi najbardziej na świecie.
7. Wspólne oglądanie filmu edukacyjnego dla dzieci Zmyślne zmysły: https://www.youtube.com/watch?v=mSU7LSxmBKY
Rozmowa z dziećmi o filmie – jakie zmysły były tam przedstawione? Jak czuł się bohater filmu? Czy może do nas docierać za dużo informacji – zapachów, dźwięków, światła? Jakie są miejsca, gdzie tych rzeczy może być tak dużo, że aż jest to nieprzyjemne? Czy dla każdej osoby będzie to podobne?
A jakie są miejsca, w których najłatwiej jest odpoczywać, czuć się spokojnym, zrelaksowanym?
8. Szczęśliwe zmysły
Osoba prowadząca prosi, żeby każde dziecko wybrało jedno miejsce, w którym lubi być, w którym jego zmysły są najbardziej szczęśliwe. Dzieci mają na chwilę zamknąć oczy i przypomnieć sobie swoje miejsce tak dokładnie jak potrafią – jak wygląda, jakie dźwięki tam słychać, jak pachnie. Jakie kolory pamiętają, gdy myślą o tym miejscu?
Dzieci malują farbami, kolorami które pasują do ich ulubionego miejsca. Gdy prace są już gotowe, dzieci pokazują to, co namalowały i mogą opowiedzieć o swoim ulubionym miejscu.
9. Pożegnanie
Rozmowa w kręgu z dziećmi. Podsumowanie najważniejszych treści z zajęć. Osoba prowadząca pyta, co było dla dzieci najciekawsze, czego dzieci się dowiedziały, co je zaskoczyło. Pożegnanie.
Możliwe modyfikacje:
Scenariusz można zrealizować także z dziećmi młodszymi. Pokaz filmu można zastąpić eksperymentem dźwiękowym – jak to jest, gdy jedna osoba gra cicho na jakimś instrumencie (np. grzechotka zrobiona z plastikowej butelki lub puszki i fasoli), a jak to jest dla uszu, gdy wszyscy grają na raz bardzo głośno.